O żubrach

Wyjaśnienie pochodzenia dwóch linii genetycznych

Po zbadaniu rodowodów współcześnie żyjących żubrów okazało się, że wywodzą się one od 12 założycieli. Jeden z założycieli to nr 100 Kaukasus – przedstawiciel podgatunku kaukaskiego, pozostałe 4 samce i 7 samic to żubry nizinne. Potomstwo żubra kaukaskiego, czyli mieszańce między podgatunkami, stanowi linię białowiesko-kaukaską. Czyste żubry nizinne stanowią linię białowieską lub nizinną. Niestety nie wszystkie z jedenastu osobników założycielskich wchodzą w skład puli genowej linii nizinnej. Cztery samice: 35 Plewna, 46 Placida, 95 Garde i 96 Gatczyna dały potomstwo jedynie mieszańcowe. Linia nizinna wywodzi się jedynie od 7 założycieli. Wspomnieć należy o linii pszczyńskiej, wywodzącej się jedynie od pary założycieli (42 Planta i 45 Plebejer). Linia ta, stanowiąca część linii białowieskiej, jest utrzymywana nadal w Pszczynie. Linia białowiesko-kaukaska jest otwarta, co oznacza że potomek przedstawicieli dwóch różnych linii będzie należał do linii białowiesko-kaukaskiej. Linia nizinna jest zamknięta, gdyż tylko potomek pary żubrów nizinnych należy do tej linii. Z tego powodu wzrastała dysproporcja pomiędzy liczebnością obu linii na korzyść białowiesko-kaukaskiej. W Polsce poza Bieszczadami hodowane są żubry należące do czystej linii nizinnej, linii o bardzo ograniczonej puli genowej, która wywodzi się jedynie od 7 założycieli. Udział genów przodków służy ocenie poziomu zmienności genetycznej całej populacji. Dla żubrów rejestrowanych w Księdze można wykorzystać ich rodowód do określenia udziału genów założycieli w genotypie. Zasada obliczania udziału przodków jest bardzo prosta: połowę genotypu potomka stanowią geny matki, a drugą połowę geny ojca. Zakładając, że na początku było siedem genotypów i analizując wiele pokoleń przodków określa się skład genotypu każdego osobnika. Można obliczać średnie wartości dla dowolnych grup osobników. Idealną sytuacją dla populacji jest równomierny udział wszystkich założycieli, oczywiście jak każda idealna sytuacja taka proporcja nigdy się nie zdarza. Pierwsza para przodków: 42 Planta i 45 Plebejer okazała się bardzo plenna, pozostawiła po sobie wiele sztuk potomstwa. Z tego względu wpływ tej pary na obecnie żyjące żubry linii białowieskiej jest największy. Geny Planty stanowią 29,5% puli genowej linii, a Plebejera aż 59,1%, czyli razem geny tej pary stanowią prawie 90%. Kolejna para 87 Bill i 89 Bilma ze Sztokholmu pozostawiła swoje geny w linii nizinnej jedynie poprzez dwie córki sprowadzone do Białowieży (93 Biserta i 161 Biskaya). Pozostałe potomstwo tej pary założycieli ma udział w puli genowej linii białowiesko-kaukaskiej. Udział każdej z córek tej pary we współczesnej linii białowieskiej jest bardzo mały, po około 2%. Wśród potomstwa pozostałej trójki założycieli 15 Bergünder, 16 Plavia i 147 Bismarck tylko jedna samica 524 Beste pozostawiła potomstwo w linii białowieskiej. Pozostali potomkowie trójki założycieli zasilili linię białowiesko-kaukaską. Udział trzech omawianych założycieli (lub ich potomka 524 Beste) jest równy około 7%.